Universitarios en apuros para ler e escribir

Hoxe publícase na Voz de Galicia un interesante grupo de artigos sobre o nivel de ensinanza dos universitarios no que destacan as queixas dos profesores da Universidade respecto da baixa capacidade de comprensión e expresión oral e escrita do alumnado.
O obxecto da educación é formar seres aptos para gobernarse a si mesmos e non para ser gobernados polos demáis (Herbert Spencer)

Persoalmente veño observando que o alumnado de secundaria se atopa con tremendas dificultades cando lle propoño un exercicio de razoamento. Prefiren os exames nos que teñen que memorizar as definicións que, obviamente, responden ao pe da letra como se dunha oración relixiosa se tratara para esquecela ao cabo de poucas horas de rematar o exame.
Este é tamén un aspecto do que se queixan os profesores universitarios: o alumnado chega acostumado a un método memorístico a base de repetir sen facer nada, o que provoca que a aprendizaxe autónoma, que é o pilar do plan Bolonia, non funcione.
O alumnado carece da capacidade de aprender a aprender xa que prefire recibir clases maxistrais como axente pasivo antes que realizar tarefas de aprendizaxe como axente activo da súa propia aprendizaxe.
Para o profesorado tamén resulta desalentador ver como o alumnado perde o tempo ao ser incapaz de realizar as tarefas educativas propostas, ao tempo que parecen esixir a volta aos anticuados sistemas que lle resultan tan cómodos: memorizar uns apuntes e soltalo nun exame. Isto tamén me sucede a min; pero cando non queda máis remedio xa o creo que espabilan.
Non obstante é un dilema a problemática da expresión. Opina o profesorado que antano os universitarios chegaban mellor preparados na área de linguas. Nos meus tempos no bacharelato, as linguas non eran materias que se suspenderan e na actualidade os estudantes teñen tantos problemas para aprobar como antano tiñamos coas matemáticas e a física. Hoxe van a máis clases particulares de linguas que de matemáticas. E o número de horas é como mínimo o dobre do que tiñamos nos meus tempos (castelán e galego). ¿Cómo é posible, logo, que estean peor preparados que nós?
Non o entendo, certamente; pero no artigo indícase un parágrafo no que pode atoparse unha das claves: “o sistema educativo non soubo priorizar o importante e agora atopámonos con que os alumnos teñen dificultade para expresarse, para entender e incluso para razoar”.
Creo que nos meus tempos de estudante as linguas eran moito máis fáciles para aprobar que agora; pero facíamos lecturas de textos curtos que logo analizabamos e interpretabamos para descubrir que é o que quería dicir o autor con aquel texto. Era, polo tanto, unha aprendizaxe non memorística das linguas e na que se aplicaba o principio de aprender realizando tarefas que requirían do razoamento.
Daquela non existían plans lectores nin boas bibliotecas nos centros; pero gustábanos ler e íamos ás bibliotecas das caixas de aforros que eran as mellor dotadas da cidade. Tamén comprabamos e intercambiábamos libros. Quizás hoxe coa televisión e Internet perdeuse aquel hábito de lectura que tiñamos os estudantes. ¿Ou será unha rebelión contra a lectura obrigatoria?
Penso que como profesores de secundaria debemos potenciar a aprendizaxe por proxectos e tarefas xa que está demostrado que o 90 % do memorizado se esquece mentres que se recorda o 60 % do que se fai. É moito máis cómodo chegar a unha clase e soltar un roio que demostra a nosa erudición na materia que cualificar o traballo que realizan ou non os alumnos e alumnas; pero non cabe dúbida de cal é dobremente máis efectivo.
Como lle digo aos meus alumnos do ciclo de Química Ambiental cando se queixan de que os exercicios e exames non consisten en soltar un texto memorizado:
- Cando entres a traballar nunha empresa, o teu xefe non che vai a pedir que lle soltes un roio sobre xestión ambiental, senón que pretenderá que lle xestiones ambientalmente a súa empresa.
Pero para descorrer hai que ter motivación e interese, mentres que chapar é unha función mecánica que podemos gardar nun disco ou nunha chuleta. Hoxe nin sequera ten sentido gardala na memoria do noso cerebro, o que me recorda a sabiduría que encerran as frases de Einstein e Montaigne citadas na entrada anterior deste blog.
Podo buscar unha definición ou unha información en Internet sen plaxiar a ninguén; pero construir ideas propias a partir dos meus coñecementos demostra unha intelixencia superior á do meu ordenador... pero a acumulación de coñecementos illados será tan inutil como un disco duro desorganizado no que resulta imposible atopar nada.